Σημαντικό κέρδος για την ελληνική ποίηση η νέα συλλογή του Α. Μαλόρη που τιτλοφορείται Κβαντομηχανική

Ο Ανδρέας Μαλόρης, στην τελευταία ποιητική συλλογή του που τιτλοφορείται Κβαντομηχανική (λέξη κατ’ εμένα αντιποιητική), που εκδόθηκε από τις εκδόσεις ΄΄Μανδραγόρας΄΄, αρχές του 2019, μέσα από μία λεπτή ειρωνική ποιητική γλώσσα-γλώσσα που θυμίζει την περιβόητη Σωκρατική ειρωνεία-θέλει να μας υποδείξει πως, πέραν από τον κόσμο μας, υπάρχουν και άλλοι κόσμοι, εξίσου ενδιαφέροντες.

Ακόμη, θέλει να μας υπενθυμίσει πως η ανθρώπινη ζωή έχει ημερομηνία λήξης και πως αναπόφευκτα, αργή ή γρήγορα, θα έλθει όλων το τέλος μας. Μας υπενθυμίζει επιπλέον πως το αμετάκλητο αυτό τέλος δεν μπορεί να το ανακόψει ή να το αποτρέψει καμία επιστήμη, καμία θεωρία, καμία τεχνολογία. Κατά βάθος, θέλει να μάς κάνει να συνειδητοποιήσουμε πως όση πρόοδο και αν έφεραν στον πλανήτη μας, ειδικά στην ανθρώπινη κοινωνία, οι επιστήμες, οι θεωρίες και η τεχνολογία, αλλά και όση ευημερία και καλοζωία προσπόρισαν στον άνθρωπο (και αυτό δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς), σε τελική ανάλυση, και σε ό,τι αφορά την επέκταση κυρίως του ανθρώπινου βιολογικού ορίου, τίποτα το θεαματικό δεν έχει επιτευχθεί, με αποτέλεσμα το προσδόκιμο της ζωής μας να διαγράφει τον κύκλο του μέσα σε μερικές μόνο δεκαετίες.

Πιο απλά: Δεν έχουν κατορθώσει ν’ απαλλάξουν τον άνθρωπο από το εφιαλτικό τέλος-του για να τον καταστήσουν άτρωτο και αθάνατο. Επομένως το προπατορικό αμάρτημα θα μάς βαραίνει και θα μάς ακολουθεί παντού και πάντοτε.

Δεν είναι δύσκολο, λοιπόν, ν’ αντιληφθούμε ό,τι ο τίτλος Κβαντομηχανική, της καινούργιας συλλογής του Ανδρέα Μαλόρη, περικλείει και μεταφέρει μέσα του μόνο τη λεπτή ειρωνεία του για όλα όσα έχω περιγράψει μόλις πιο πάνω. Τίποτε άλλο δεν προσδίδει ο τίτλος στη συλλογή και γενικά στην ποίησή του.

Ουσιαστικά, ο Α. Μαλόρης με τη νέα συλλογή του, επεδίωξε με ποιητικό τρόπο να εισαγάγει τους αναγνώστες-του, έστω και στα πεταχτά, στις θεωρίες του μεγάκοσμου και μικρόκοσμου της ύλης, αφήνοντάς-τους να προβληματιστούν, να βασανιστούν και στο τέλος να εξαγάγουν οι ίδιοι τα συμπεράσματά τους. Με άλλα λόγια, τους περιάγει και τους προτρέπει να στοχαστούν πάνω στο φαινόμενο των βεβαιοτήτων που πρεσβεύει η θεωρία της Σχετικότητας, δηλαδή η θεωρία για τον μεγάκοσμο, αλλά να στοχασθούν και πάνω στο φαινόμενο των πιθανοτήτων που πρεσβεύει η θεωρία της Κβαντομηχανικής, δηλαδή η θεωρία για τον μικρόκοσμο της ύλης, με όλα τα συνεπακόλουθά τους.

Εκ προοιμίου, οφείλω ν’ αναφέρω πως ο Α. Μαλόρης στην εν λόγω συλλογή του κατόρθωσε το ακατόρθωτο! Γιατί, παρόλο, που ενεπλάκη με δύσκολα θέματα, με δυσερμήνευτες θεωρίες και με πυκνές έννοιες, κατόρθωσε (αφορμώμενος από αυτές) να δημιουργήσει μία ποιοτική ποίηση, χωρίς αυτή να έχει υπονομευθεί ή να έχει καλυφθεί κάτω από το σκληρό πέπλο αυτών των θεωριών. Εν ολίγοις, κατόρθωσε ν’ αναδείξει την ποιητική τέχνη μέσα από το βασίλειο της επιστήμης και να τη θέσει πάνω από αυτή, σε περίοπτη θέση! Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Η γενική θεωρία της Σχετικότητας, όπως είναι γνωστό, δεσπόζει και ερμηνεύει πλήρως τον μεγάκοσμο. Πριν από λίγες δεκαετίες όμως, άρχισε να διαμορφώνεται και μία άλλη θαυμαστή θεωρία, η οποία επιχειρεί να περιγράψει και να υποτάξει το μικρόκοσμο της ύλης. Είναι η Κβαντική Μηχανική.

Τούμας Τρανστρέμερ: ‘Αυτό που θέλω να πω…’

«Μπήκα στο αυτοκίνητο και επέστρεψα σπίτι διαπερασμένος από
το καλοκαιριάτικο φως της μέρας τη βροχή και τη γαλήνη διαπερασμένος από το φεγγάρι»
(Τούμας Τρανστρέμερ, ‘Από τον Ιούλιο του 90’)

`

O Σουηδός ποιητής Τούμας Τρανστρέμερ (βραβείο Νομπέλ λογοτεχνίας-2011), στην ποιητική συλλογή που φέρει τον ιδιαίτερο τίτλο ‘Πένθιμη Γόνδολα’, «επικοινωνεί» με τις θραυσματικές του μνήμες, τη ζωή των παρόντων αλλά και των απόντων, αρθρώνει τη λέξη (η λέξη ως ποίηση) για να προσεγγίσει ό,τι τον περιβάλλει,
συγκροτεί μία εικόνα (ή εικόνες) «πειθήνια», «αυτόνομη» και «αυτάρκη», συγκροτεί το μη-κανονιστικά-‘λογικά’ ειπωμένο και το «κανονιστικά» μη ανείπωτο, αυτό που εκφεύγει εντός του πεδίου της ποίησης. Σε κάθε ποίημα της ποιητικής συλλογής λειτουργεί η ανάγκη της έκφρασης, της «πυκνής» αφήγησης[1], της απεύθυνσης των λέξεων, της αλληλουχίας διαφοράς-ταύτισης, της προβολής του χρόνου ως καθαυτό έννοια της ποίησης, σχετικής & μη-σχετικής, έννοιας που συναρθρώνεται με διάτρητες αποτυπώσεις, αφηγήσεις, «φωνές» των υποκειμένων. Η υποκειμενικότητα της ‘Πένθιμης Γόνδολας’ συντίθεται από τις στιγμές της χρονικής της ‘αποκάλυψης’ (η ποίηση ως ιδιαίτερος χρόνος), από την επανεγγραφή των ωσμώσεων, των κινήσεων, από την πρόσδεση του εαυτού με την ποίηση, από την επανεγγραφή τρόπου προσέγγισης & ανά-δόμησης του γίγνεσθαι. Και αυτός ο τρόπος δεν μπορεί παρά να είναι ποιητικός, δηλαδή «διάτρητος» από επιθυμίες, στοιχίσεις, αναβολές.

Το πρώτο ποίημα της ποιητικής συλλογής φέρει τον τίτλο ‘Απρίλιος και Σιωπή’. Από αυτό το ποίημα εκκινεί η διαδικασία της αφήγησης, της «ροής» που δύναται να «κατακερματιστεί» και να «κατακερματίσει». Και αυτό που «θρυμματίζει» το αναπαράγει τραυματικά, πολύσημα και βιωματικά, το λαμβάνει πίσω ως έγκληση, ως μήνυμα
και ως «σαρκικότητα». Ο ποιητής Τούμας Τρανστρέμερ εκφράζεται και «μιλά» ποιητικά με τη «φωνή» τη δική του & των άλλων, «μιλά» για να ακουστεί το ενύπαρκτο, το πρωταρχικό και το έσχατο ταυτόχρονα, που είναι η μνήμη, η δική του και του κόσμου. «Η άνοιξη έρημη.  Το χαντάκι, γεμάτο βελούδινο σκοτάδι σέρνεται δίπλα μου δίχως κατοπτρισμούς. Το μόνο που φέγγει είναι τα κίτρινα λουλούδια. Με κουβαλά η σκιά μου όπως μια μαύρη θήκη κουβαλά το βιολί της. Το μόνο που θέλω να πω αστράφτει απρόσιτο σαν τ’ ασημικά στο ενεχυροδανειστήριο».[2] Όλα βρίσκονται εδώ για τον ποιητή. Εντός πεδίου, εντός χρόνου, εντός μίας συμβατικότητας που μεταβάλλεται, αλλάζει: «Η άνοιξη έρημη», γράφει. Η ποιητική αλληγορία σχετίζεται με την αντιθετικότητα. «Η άνοιξη έρημη», «γυμνή», όπως τα σώματα και οι μνήμες, οι ορέξεις και οι προσφυγές.. Σε ένα πεδίο χρονικής όσο και χωρικής «άρσης» ο ποιητής βλέπει τον εαυτό του, «κουβαλά» και προστρέχει στις «φωνές» των άλλων (αφήγηση συγκρότησης-δόμησης), στη δική του «οικειότητα» της «σκιάς» ως άλλου «σώματος», «σάρκας» ιδιαίτερης, διάστικτης από προβολές, εντάσεις, σιωπές & παύσεις. Η «σκιά» δεν συνιστά έναν άλλο εαυτό, αλλά μία μνήμη δύσκολη, που «αποβάλει» ή «ορθώνει» τύχη. Μία «σκιά», μια εγκλητική λέξη της ποίησης, που ακούγεται με έναν τρόπο «υποκειμενοποίησης» της ποίησης για να γίνει δικαιολόγηση (και «βύθιση») του βίου, άνοιγμα στον πυρήνα της ύπαρξης, σε αυτό που λέγεται και σε αυτό που μένει μετέωρο, ‘χασματικό’. Αυτό που θέλει να πει «αστράφτει απρόσιτο σαν τ’ ασημικά στο ενεχυροδανειστήριο». Σύνθετα, πολύπλοκα, σχεδόν με έναν τόνο εγκλητικό, παραμένει «οικείο» στον πυρήνα του, «απρόσιτο» στη σύλληψη του.

ΑΝΕΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Μια απόπειρα περιπλάνησης επί της ποιητικής συλλογής της Αυγής Λίλλη “ Η Σφαγή του Αιώνα” που αναγνώστηκε στις 6/2/2019 στο ΓΚΑΡΑΖ
Λευκωσία

H Aυγή Λίλλη συγκαταλέγεται στη νεότερη ποιητική γενιά, την πρωινή γενιά που ανατέλλει πάνω από το ποιητικό τοπίο της πατρίδας μας.

Η Σφαγή του Αιώνα, εκδόσεις ΘΡΑΚΑ είναι μόλις η δεύτερη της ποιητική συλλογή, δείγμα ίσως του ότι δεν βιάζεται και δεν κατατρύχεται από το άγχος των συνεχόμενων εκδόσεων. Η πρώτη της συλλογή, Πρόχειρες σημειώσεις πάνω σ’ ένα σωσίβιο, εκδόσεις Αρμίδα, εκδόθηκε πριν από οκτώ ολόκληρα χρόνια, είναι πιο ογκώδης, με ανομοιογενή σε έκταση ποιήματα και χωρισμένη σε εννέα κεφάλαια, τα οποία τιτλοφορούνται θεματολογικά, όπως “Θάνατος”, “έρωτας”, “φθορά”, “μνήμη” κ.α.

Η παρούσα συλλογή αποτελείται από 29 αυτόνομα ποιήματα, τα οποία ενώ αυτή τη φορά δεν έχουν θεματικούς διαχωρισμούς, ουσιαστικά πραγματεύονται παρόμοια ή ίδια με την προηγούμενη, ζητήματα.

Διατρέχοντας ωστόσο και τις δυο συλλογές της Αυγής, μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι Στη Σφαγή του Αιώνα, η ποιήτρια επιλέγει να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη ακολουθώντας έναν διαφορετικό δρόμο, τον δρόμο της αυτοαναφορικότητας. Κοινοποιεί την παρουσία και στάση της, προτάσσοντας θαρραλέα το ποιητικό της “εγώ” απέναντι σε χαμένες μάχες, όπως η ίδια δηλώνει, μάχες ενίοτε εξουθενωτικές, με τον χρόνο, τον θάνατο, τη μνήμη και εν τέλει με την ίδια την ύπαρξη, σε έναν αιώνα που συμπυκνώνει ως σώμα τη φθορά του ανθρώπινου “είναι” και ίσως γι’ αυτό θα πρέπει να υποστεί την ιεροτελεστία της σφαγής του .

Ακολουθώντας τις επιταγές του ανήσυχου ποιητικού της υποσυνείδητου, που μοιάζει να κραδαίνει στο χέρι του ένα ματωμένο μαχαίρι, έτοιμο να το μπήξει σε σώματα, ποιήματα και άλλες συναφείς και συνάμα άτυχες μάζες και έννοιες, η ποιήτρια σκηνοθετεί ένα αντιποιητικό σκηνικό το οποίο είναι σκηνογραφημένο με τη βαναυσότητα ενός προσωπικού πολέμου, μιας αιματηρής δοκιμασίας κατά την οποία οι εσωτερικοί και εξωτερικοί ακρωτηριασμοί αποτελούν το κύριο χαρακτηριστικό:

“Θα πετσοκόψω μέσα μου κάτι λέξεις”

“τα μέλη αιμορραγούν»

“ο πόθος πολτοποιείται”

Και ενώ η μάχη υποτίθεται ότι είναι χαμένη, καθώς αντίπαλος είναι τα ανυπέρβλητα, που ρυθμίζουν και καθορίζουν την ανθρώπινη μοίρα, στις καλύτερες στιγμές της συλλογής, η ποιήτρια επιβεβαιώνει ότι κάποιοι αγώνες αξίζει να δίνονται επειδή η πραγματική ήττα, θα ήταν να μην δοθούν.

Όσο πιο μακρόχρονη και εμβριθής είναι η σπουδή, τόσο ωριμότερη και η προσέγγιση στο ποιητικό θησαύρισμα του κορυφαίου ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη (1916-2011), του πιο διαφανούς ίσως εκπροσώπου του ρομαντικού συμβολισμού στην Ελλάδα. Εύλογο τίθεται το ερώτημα μετά την φυσική απουσία του δημιουργού, κατά πόσον ο Τ. Β. επηρέασε νέες ποιητικές συνειδήσεις και τι γόνο ενέσπειρε υφολογικά, μορφολογικά και τεχνοτροπικά σε άλλους ποιητές.
Η ευθραυστότητα ωστόσο ενός τόσο κομψού και κρυστάλλινου ποιητικού χειροτεχνήματος, απαιτεί εύψυχους κριτικούς και μυημένους ποιητές- μελετητές, με ενσυνείδητη κλίση στην εξόρυξη του ποιητικού θησαυρίσματος.
Οι εικονοποιήσεις του Βαρβιτσιώτη, δυναμωμένες από την αλληγορία των συμβόλων, συνιστούν μια διαρκή άσκηση αισθητικής γραφής, που μαζί με την αφαιρετική λιτότητα αγγίζουν τη μεταρσίωση.