To να αφιερώνεις μια ποιητική συλλογή σε πρόσωπα που δεν σε αγάπησαν αποτελεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή για να αναδείξεις την «υπαρξιακή σου μεγαθυμία» και ειδικότερα τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεσαι ποιητικά την ανθρωπολογία των σχέσεων. Ο καθηγητής Γιάννης Πανούσης με την πρόσφατη ποιητική συλλογή του «Το πλοίο δεν έπιασε λιμάνι»(Εκδόσεις Γράφημα, 2022) αυτό ακριβώς επιτυγχάνει: να αναδείξει δημιουργικά έναν ιδιαίτερο, αιρετικό, μοναχικό και μοναδικό τρόπο πρόσληψης, θέασης, ερμηνείας αλλά και κατανόησης της σχέσης του υποκειμένου με το υπαρξιακό του σύμπαν μέσα από μιας εξόχως ποιητική εξομολόγηση βιωμάτων, αισθημάτων, καταστάσεων και εμπειριών.

Έχω την αίσθηση πως ο ποιητής στη συλλογή αυτή ως «ένας ανίατος πολυτραυματίας της πρώτης ματιάς» αποκαθιστά τη σχέση του με ένα «ιατρικό απόρρητο» που για δεκαετίες κρατούσε κρυμμένο βαθιά στον εσώτερο ποιητικό του βίο. Επιχειρεί ουσιαστικά μια ποιητική πράξη συμφιλίωσης με ένα διαχρονικό τραύμα «έρωτα και θανάτου» που συνδέεται με μια αέναη εναλλαγή αλλά και σύγκρουση «ταυτοτήτων» οι οποίες αναπτύσσονται στη διάρκεια μιας περιεκτικής και πολυκύμαντης προσωπικής μυθολογίας. Ηττημένος ή νικημένος, δεν έχει απολύτως καμία σημασία. Παρόλο που το ποίημα «Εις εμαυτόν» σκιαγραφεί ευθέως την ακολουθία μιας, εκ πρώτης όψεως, προσωπικής ματαίωσης, η παραδοχή αυτή δεν συνιστά ούτε απολογητική στάση, ούτε μόνιμη συνθήκη με τελεολογικά χαρακτηριστικά.

Ως γονιός/ ως σύζυγος/ ακόμα κι ως εραστής/ ως επιστήμονας/ ως επαγγελματίας/ ακόμα κι ως αριστερός/(…) Ηττημένος απ΄τη μοίρα/ την ώρα της γέννας»

Διαβάστε περισσότερα

Έμπονη ενορχήστρωση νοήματος σε καιρούς πανδημίας: από τα εικονοστοιχεία της τεχνο-ψηφιακής αλογίας στην ψηφιδωτή νοσταλγία του νυν καὶ αεί Ερχομένου.

 

Πῶς καὶ πῦρ ὑπάρχεις βλύζον,

πῶς καὶ ὕδωρ ἧς δροσίζον;

πῶς καὶ καίεις καὶ γλυκαίνεις

πῶς φθορὰ ἐξαφανίζεις;

Άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος

 

Αν η προσωρινότητα του εφήμερου βρίσκεται στον αντίποδα της διαχρονικότητας του επικαιρικού, αν, δηλαδή, το διαχρονικό είναι πάντα επίκαιρο και το επίκαιρο διαχρονικό, τότε, τούτη η απόπειρα γραφής με ἀποχρῶντα λόγο το ποιητικό πανδημικό σύνθεμα του Δημήτρη Κοσμόπουλου υπό τον ευρηματικό τίτλο «Pixels» , που εκδόθηκε το 2020 από τις εκδόσεις «Κέδρος», εν μέσω καραντίνας, ίσως έχει κάτι ελάχιστο να προσθέσει, ως μία ακόμη μικρή πινελιά, στον πολύχρωμο ήδη καμβά της βιβλιοκριτικής για αυτή την ενδέκατη κατά σειρά και εξόχως ενδιαφέρουσα συλλογή του ποιητή. Διότι, ανεξαρτήτως της διαβόητης δράσης του εξώλους και προώλους ιού με την κορώνα (IX, σ.19), που έτσι κι αλλιώς καλά κρατεί εν έτει 2023, το συμφωνικό ποίημα του Δ. Κοσμόπουλου εγείρει διαρκώς απαιτητικές, εκ των έσω, αξιώσεις γόνιμου διαλόγου, καλεί σε ενεργητική πράξη ανάγνωσης, μία εκδοχή της οποίας είναι και τούτο το συγγραφικό εγχείρημα.

Η συλλογή αποτελεί ένα οργανικό συνεχές από 35 αυτοδύναμα ποιήματα (1) σε οντολογική σύνδεση, έτσι ώστε το καθένα να λειτουργεί ως μια ιδιότυπη ψηφίδα ενός ενιαίου ψηφιδωτού ποιητικού συνθέματος, ιδιότυπη γιατί εν σπέρματι εμπεριέχει το όλον. Πρόκειται για μια πλούσια ενορχήστρωση φωνών που διασώζουν την ετερότητά τους, την ίδια ακριβώς στιγμή που την κοινωνούν κατά τον τρόπο του ομοουσίου. Το έργο διατηρεί την ομοιόστασή του, ως ζων οργανισμός, απ΄ όπου κι αν αρχίσεις να το αφουγκράζεσαι, καθώς είναι πολύ συνεκτικό το ίδιο το νόημα που ο ποιητής ενορχηστρώνει.

Ο τίτλος, κατά την εκτίμησή μου, είναι ευρηματικός και εξαιρετικά επιτυχής, γιατί, κινούμενος σε περισσότερα του ενός σημασιολογικά και επομένως αναγνωστικά επίπεδα, συνέχει κατά τρόπο ρητό και υπόρρητο το ποιητικό συνεχές, διαρκώς ερμηνευτικά αναδομώντας το. Αναδεικνύεται σε υποδειγματικό οιακοστρόφο του σκαριού της συλλογής. Αρκεί να μην τον προσεταιριστείς μονομερώς, και το ταξίδι που σού επιφυλάσσει εξελίσσεται σε συναρπαστικό…

Διαβάστε περισσότερα

Ο Κάλβος γεννήθηκε και μεγάλωσε στα πιο ταραγμένα επαναστατικά χρόνια του αστισμού που ανέβαινε για να πάρει την εξουσία.

Ακόμα από τις αρχές του 18ου αιώνα, από την εποχή των Εγκυκλοπαιδιστών και του Διαφωτισμού, το φιλελεύθερο και δημοκρατικό πνεύμα, που ξεκινάει πιο πολύ από τη Γαλλία, είχε αρχίσει να πνέει σ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Ιδιαίτερα τα τελευταία πενήντα χρόνια του αιώνα, όσο η αστική τάξη νιώθει τη δύναμή της να μεγαλώνει, το πνεύμα αυτό αρχίζει να παίρνει ολοένα και πιο επαναστατικό χαρακτήρα· ώσπου φτάνει στο εκρηκτικό αποκορύφωμά του με τη Γαλλική Επανάσταση. Βέβαια και πριν απ’ αυτή, η Αμερική με το δικό της ξεσηκωμό είχε κερδίσει την ανεξαρτησία της και θεμελιώσει τις δημοκρατικές ελευθερίες της, μα η Γαλλική Επανάσταση έχει άλλο βάρος μέσα στην ιστορία των λαών.

Ο Κάλβος, παιδί ακόμα, ζούσε στη Ζάκυνθο, όταν με την απόβαση του γαλλικού στρατού ο ξεσηκωμένος λαός έκαιε στην πλατεία το  λίμπρο ντ’ όρο  και καταργούσε τα προνόμια των ευγενών. Το κίνημα βέβαια αυτό δε βάσταξε πολύ, μα η επίδρασή του δεν έσβησε από τη μνήμη του λαού.

Από την παιδική ηλικία, λοιπόν, ο Κάλβος ήταν προετοιμασμένος για το φιλελεύθερο κι επαναστατικό πνεύμα του καιρού. Και στην Ιταλία όπου μεγάλωσε και σπούδασε, ο επαναστατικός πατριωτισμός και το πνεύμα της ελευθερίας ήταν τότε στην έξαψή τους. Ο σύνδεσμος του Κάλβου με το Φόσκολο κι η ζωή κοντά του δυνάμωσε και στερέωσε μέσα του αυτό το πνεύμα του καιρού. Η Ιταλία ήταν κι έμεινε πολιτικά κομματιασμένη κι ύστερα από τους ναπολεόντειους πολέμους, γι’ αυτό τα πολιτικά ξεσηκώματα για την ελευθερία και την ενότητα της χώρας διαδέχονταν το ένα τ’ άλλο. Μέσα σ’ αυτή τη φλογερή ατμόσφαιρα αναθράφηκαν κι ο Κάλβος κι ο Σολωμός.

Όταν ο Κάλβος ακολουθώντας το Φόσκολο έφυγε από την Ιταλία, πέρασε στην Ελβετία, έζησε κάμποσο στο Παρίσι κι ύστερα στην Αγγλία, σ’ όλες αυτές τις χώρες απασχόλησαν το πνεύμα του οι ίδιες αυτές επαναστατικές ιδέες, της ελευθερίας των λαών και της Δημοκρατίας, που ενθουσίαζαν τα καλύτερα πνεύματα της εποχής. Κοντά στα τριάντα χρόνια του ξεσπάει η Ελληνική Επανάσταση, και πια από δω και πέρα ζει μέσα στις συγκινήσεις και τους ενθουσιασμούς των απελευθερωτικών αγώνων του δικού του λαού.

Διαβάστε περισσότερα

Όσοι γνωρίζουν από ακαδημαϊκά, ελληνικά περιβάλλοντα, ξέρουν η ότι ώρα εκλογής ενός νέου μέλους διοικητικού και ερευνητικού προσωπικού στο πανεπιστήμιο, δεν είναι μία ώρα κατά την οποία οι σοφοί σκύβουν πάνω από βιογραφικά σημειώματα, δημοσιεύσεις, δείκτες, προϋπηρεσίες και διακρίσεις και συναποφασίζουν για το ποιος είναι ο αξιότερος προς πρόληψη˙ όχι, όχι, όχι. Η ώρα της εκλογής είναι μια ώρα που συχνά (δε θα πω πάντα, όχι) οι σοφοί ζυμώνονται για να βρουν τρόπο να αποκλείσουν τον άριστο (τον οποίο είναι πολύ εύκολο να βρουν, αφού ο αριθμός των επιστημονικών δημοσιεύσεων και οι δείκτες της απήχησής τους υπερεπαρκούν για τον εντοπισμό του), προκειμένου να προωθήσουν τον «δικό τους»: αυτόν που τα πήγε καλύτερα στα τηλέφωνα, αυτόν που θα τους εξυπηρετήσει καλύτερα καταλαμβάνοντας το πόστο, αυτόν που υποστηρίχθηκε από πολιτικά πρόσωπα, αυτόν που ψηφίζοντάς τον θα βγάλουν μια υποχρέωση κ.ο.κ. Οι δικαιολογίες αποκλεισμού του άριστου δεν υποδύονται καν τις σοβαρές: ο άριστος, ο οποίος ενίοτε δεν προσέρχεται έρποντας και γλείφοντας, συχνά (δε θα πω πάντα, όχι) πετιέται στον κάλαθο των αχρήστων επειδή η έρευνά του ανήκει σε άλλο γνωστικό αντικείμενο από αυτό της θέσεως ή επειδή έχει διδάξει 3500 ώρες και όχι 3501. Και σε αυτό το υπέροχο φόντο, το αγγελικά πλασμένο, συνεχίζει το Πανεπιστήμιο την ύπαρξή του.

Στην ποίηση, όπως εξηγούσα σε ένα φίλο, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ, τα πράγματα κινούνται εις έτι ευκλεέστερον πεδίον, αφού δεν υπάρχουν καν αντικειμενικοί δείκτες που πρέπει κάποιος, με κάποια δικαιολογία οπισθίων, να καννιβαλίσει προκειμένου να εξάρει τους δικούς του. Το κάθε ποίημα μπορεί να είναι διαμάντι ή σκουπίδι κατά το δοκούν στα χέρια κάποιου με προσβάσεις─ και βέβαια, αν αυτός συμπληρώσει τη λίστα με τις εκδουλεύσεις του, δε θα τον κατηγορήσει κανείς αν την αφήσει ημιτελή. Ανόητος είναι να προτείνει κάτι που προτείνοντάς το δε θα του προσφέρει τίποτα;
Εμείς εδώ, στο Ποιείν, διάγουμε βίον διδάσκοντας έναντι πενιχρής αμοιβής, πληρώνουμε από την τσέπη μας γυρεύοντας ποιήματα και αφοδεύουμε καταπρόσωπο της ξεφτίλας των γνωριμιών και των εκδουλεύσεων. Οι χιλιάδες που μας πλησιάζουν για να μας δείξουν ένα γραφτό, μας τρέφουν: εάν εκλείψουν, θα εκλείψουμε κι εμείς.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

[σελίδες 93-102: Μικρά ποιήματα τῆς Ἀναστασίας Κόκκινου]

 

Τά μικρά ποιήματα πού ἀκολουθοῦν εἶναι ὀλιγόστιχα, σχεδόν ἐπιγραμματικά ποιήματα, μέ λακωνική συμπύκνωση. Καί ἐξηγοῦμαι: Κυριαρχεῖ ἡ ἀφαίρεση, ἡ αὐστηρή λεκτική λιτότητα, ἡ ἰσορροπία καί ἡ ἁρμονία τῶν στίχων. Ἀφαίρεση στήν τέχνη, γλυπτική, ζωγραφική καί στήν ποίηση εἶναι μιά σχηματοποίηση, ὅπως συμβαίνει, γιά παράδειγμα, στά κυκλαδικά εἰδώλια τῆς πρώιμης φάσης τοῦ κυκλαδικοῦ πολιτισμοῦ, ὅπου δίνεται ἕνα περίγραμμα τῆς ἀνθρώπινης μορφῆς, μέ ἁρμονικές ἀναλογίες μέ μοναδική κομψότητα καί χάρη.

Στά ποιήματα πού ἀκολουθοῦν, ὁ στίχος περνάει ἀπό ἕνα, ἄς ποῦμε, ξεκαθάρισμα ἀπό περιττά καί δευτερεύοντα στοιχεῖα. Μέ τήν ἀφαίρεση, στήν τέχνη, κάποτε μένουν τόσο λίγα λογικά ἤ φυσικά στοιχεῖα, ὥστε ἡ ἀφαίρεση νά μᾶς δίνει μιά σπάνια πνοή τοῦ πραγματικοῦ, ἄμεσο ἀντίκρυσμα μιᾶς ἀληθινῆς-αἰσθητῆς πραγματικότητας. Πρόκειται γιά μιά νοητική καί ψυχική ἁπλότητα, γιά ἐκλεπτυσμένα συναισθήματα, ἀλλά καί γιά κάποια σατιρικά γυμνάσματα, δοσμένα τόσο περιληπτικά, τόσο συμπυκνωμένα, μερικά μάλιστα μέ μιά ἀσυνήθη πλαστική εὐλυγισία. Κλείνουν διαλογισμούς καί σκέψεις τῆς ποιήτριας, σκέψεις εὐχάριστες, ἔξυπνες, πού μᾶς καταλαμβάνουν καί μᾶς χτυποῦν ὅλως ἀπρόοπτα, μέ μιά ρεαλιστική εὐστροφία. Ἕνας μικρός ἀστερισμός ἀπό ὀλιγόστιχα ποιήματα χτισμένα μέ χάρη ἀνάμεσα στίς καθημερινές συνομιλίες μας. Ρωτῆστε τα: γιατί πρόβαλαν ἀνάμεσά μας; Ἡ ἀπάντησή τους εἶναι ἡ ὀμορφιά τους.

 

****************************

Ἀπό τήν ποιητική συλλογή

Σημεῖα κι Ἐπιφάνειες

 

 

Συνάντηση

 

Ὑπῆρξα τυχερή ὡς φοιτήτρια.

Μπῆκα ἀπό τήν πόρτα μέ σπουδή

νά συναντήσω τόν κύριο Maxwell

τή στιγμή ἀκριβῶς πού μέ σπουδή

τόν ἔβγαζαν ἀπ’ τό παράθυρο.

 

 

Φταίχτης

 

Ἄν ἡ ἀδιαφορία τῶν χρηστῶν

σωριάσει κάποια μέρα τό γεφύρι,

γνωρίζω τί θά εἰπωθεῖ.

Πώς δέν ἔκανε σωστά τή δουλειά της

ἡ γυναίκα τοῦ πρωτομάστορα.

 

 

Ἄν

 

Ἄν δέν ἤσουν πηγή

θά ’χες μιά δικαιολογία

πού δίνεις τό νερό σου

μέ τό σταγονόμετρο.

 

 

Ὀρθοφροσύνη

 

Σέ φώναξα «Ἐλευθερία»

κι ἀφηνίασες.

Σ’  ἀρέσει μόνο τό «Ρούλα».

Ὀρθά.

Χτές ἀφηνίασε ἡ ρητορεία σου

καί κομμάτιασε τή λευτεριά.

 

 

 

 

Ἀπέξω

 

Μιλᾶς μ’  ἀπέραντο θαυμασμό

γιά τή συμμετρία τῆς σφαίρας.

Πάντα βρίσκεσαι ἀπέξω.

Καί ποτέ δέ σ’ ἔβαλαν στό κέντρο

νά σ’ ἀφανίζει αὐτή ἡ συμμετρία.

 

 

Κόπος

 

Ὥς πότε

θά σέ φονεύω

ἐλπίδα μου

καί θά ἐλπίζω

στήν ἔγερσή σου.

 

 

Ἰατρός

 

Ἴσως ὁ πλάγιος δεύτερος

ἐπουλώνει τά τραύματα

τίς μεταμεσονύκτιες ὧρες.

Τότε πού ἱκετεύουμε τήν Κλωθώ

κι ἡ Ἄτροπος ἰδιοποιεῖται τό ναό της.

 

 

Τιμωρός

 

Σχεδίαζα μόνο

ὁμόκεντρους κύκλους

κι ἔτσι δέ φάνηκε

οὔτ’ ἕνας μηνίσκος.

Ἡ σελήνη τιμωρεῖ

τούς αὐτοεγκλωβισμένους.

 

 

Θαῦμα

 

Ψηλάφισε τήν ἔλλειψη ὀφθαλμῶν

στή βυζαντινή τοιχογραφία

καί φύτεψε στίς κοιλότητες τῆς ἀσέβειας

δυό μαργαρίτες.

Τότε ὁ ἅγιος εἶπεν αὐτῶ·

ἀνάβλεψον·

ἡ πίστις σου σέσωκέ σε.

 

 

Ἀνακύκληση

 

Τοῦτο τό γκρίζο τῶν Μετεώρων

δέν διαφέρει

ἀπ’ τό λευκό τῆς Σαντορίνης.

Ὁ προϊστορικός ἁρπιστής

κανοναρχεῖ

στίς ἀγρυπνίες τῶν γερόντων.

Τό χρῶμα ἀναβαπτίζεται

κάθε πού ἡ ματαιότητα ἡττᾶται.

 

 

 **************************************************************

Ἀπό τήν ποιητική συλλογή

Τό μέτωπο

 

 

Κι ὅλο δεξιωνόμαστε

Πεισιστρατίδες.

Πῶς μᾶς κακοθωριάζει

τούτη ἡ συρμή…

 

Κι οὔτ’ ἕνας ἁρμόδιος

ἤ, ἔστω, Ἁρμόδιος.

 

 

********

 

Βάσανο πού

νά μέ λυπᾶται ὁ Προμηθέας.

Κάθε φορά πού ἀποχτῶ

δική μου γλώσσα

τήν καταπίνω

θεληματικά.

 

 

 

Κι οὔτε ὑποψία μέθεξης

 

Πικρά τά χείλη

Καί τό ἀμύγδαλο

Πικρό τό δέντρο.

 

 

Δίλημμα

 

Ὅταν σπλαχνίζομαι τό δι-

κι ἀντιπαρέρχομαι τό -λημμα.

 

 

********

 

Στό ἐπιπλωμένο μου ἀδιέξοδο

μέ τό τραπέζι στρωμένο

περιμένω.

 

 

********

 

Πέθανε ἀπό δίψα

πλάι στήν πηγή.

Φοβόταν μή βραχεῖ

τό εὐαίσθητό της φόρεμα.

 

 

********

 

Οἱ ἄνθρωποι δέν ὀξύνονται.

Περισπῶνται.

 

 

Στρεψοδικία

 

Μάλιστα,

φόνεψε

τό γρύλλο τόν τραγουδιστή.

Τόν εἶχε ὅμως πρῶτα

ἐπαρκῶς

ἠχογραφήσει.

 

********

 

Γιά νά χτυπᾶ ἡ καρδιά της

κουρδίζει τό ρολόι.

 

********

 

Βαθαίνει

Ὅ,τι αἰθάνομαι

Πηγάδι

Καθρεφτίζομαι.

 

********

 

Τούτη ἡ ποδήρης αἴσθηση

οὐκ ἐᾷ με

ἑτοιμοπόλεμη

μήν ἔρθει ἡ ἀγάπη

καί τῆς παραδοθῶ ἀμαχητί.

 

********

 

Ψυχή μου,

 

δέν ψαρεύουνε πανιά

μέ ἰχθυοφόρα πλοῖα.

 

********

 

Κατάφερε

 

νά πάει ἐντέλει ἐκδρομή

στήν καθημερινή του πόλη.

 

 

***************************************

Ἀπό τήν ποιητική συλλογή

Μαθητεία

 

 

Κάνε μιά θάλασσα σπονδή

γιά μιά βροχῆς σταγόνα…

 

********

 

Κάποιος μου δρόμος χάθηκε

στό δρόμο.

 

********

 

Ἡ πυρκαγιά

 

μόλις πού σβήνεται πρίν τό φιλί

τῆς φορητῆς Γλυκοφιλούσας.

 

********

 

Ἐν τέλει ὁ τόπος

 

Γλυκός γλυκός παράδεισος

μέ μῆλα φορτωμένος.

 

********

 

Σφυρήλατον

 

Σφυρί σφυρί

καί μαλακώνει ὁ χρόνος.

 

********

 

Μυρμήγκι λειψό

καί τό σπόρι ἀβάσταχτο,

τί γύρεψα

τό χειμώνα

τί γύρευα.

 

********

 

(Μικρή) Ἐπανάσταση γραφειοκράτη

 

Δέν ἔγραψε σήμερα

τόν Κωνσταντίνο

Κων/νο.

 

********

 

Ν’ ἀπαγορεύεται

τοῦ χαρταετοῦ τό πέταγμα

πλήν Καθαρᾶς Δευτέρας

δέν δέχομαι

ν’ ἀπαγορεύεται τό πέταγμα

ἔστω, χαρταετοῦ…

 

 

Ρεμπέτικο τοῦ Ἀχέροντα

 

Νά ’ταν ὁ ὀβολός δεκάρα

γιά νά ξεφεύγει ὁ στεναγμός…

 

********

 

Χωριό μου,

 

τί σ’ ἀπόμεινε παρηγοριά στά χείλια…

Νά μείνει κάποιος ζωντανός

ν’ ἀνάβει τά καντήλια.                

 

 

 

 

 

Ὡρολόγιον, III

 

Ἑτοιμασία μεσημεριοῦ

 

Δυόσμου μυριστικό χρυσό

σέ μάνας χέρι βέρα.

 

 

 

Μικρές εἰκόνες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας, I

 

Διάλεξε βάγια τόσο μικρά,

στήν ἀνάγκη

νά χωροῦν καί στήν τσέπη.

 

Κυριακή τῶν Βαΐων

 

 

Μικρό

 Τῆς κορούλας μου

 Κωνσταντίνας

 

Ἀνθοῦσα

πατοῦσα.

 

 

 

Μικρά ἀντίφωνα, IV

 

 

Ἕτοιμοι τώρα

 

ὅτι ὁ θερισμός πολύς

κι ὅσοι ἀγαπήθηκαν

δρεπανηφόροι.

 

 

 

Διαβάστε περισσότερα