Πάντα μου φαίνεται δύσκολο -μπας και ακατόρθωτο;- να μιλάς για τα βαθιά νερά της ποίησης. Δηλαδή, για κύματα οδυνών, βασάνων, δοκιμασιών — μέσα στην αλήθεια των πραγμάτων.

Παίρνουμε λίγο θάρρος ερχόμενοι σε μια συνάντηση, μια προσπάθεια κουβέντας. Να αγγίξουμε λέξεις, νοήματα, φθόγγους.

Σε μια ποιητική συλλογή, μάλιστα, που ξεκινάει με λόγια ενός μεγάλου μυστικού. Του Αγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου, Ο ΕΝ ΤΗ ΦΩΝΗ ΑΦΩΝΩΣ ΦΘΕΓΓΟΜΕΝΟΣ.Τι υπέροχο! Θυμάμαι θραύσματα ερωτικών λόγων προς τον Έναν, λέξεις που απαρτίζουν θαύμα. Σαν να ακούς μια μελωδική βιβλιογραφία, που σχεδόν την ξέχασες και όμως σε συνέχει.

Τι έχει να μας πει ο ποιητής από το Κοντογόνι Μεσσηνίας, τι λογής νερό μας προσφέρει; Οι απαντήσεις μας δεν μπορεί παρά να είναι αγαπητικές συλλαβές, αντίδωρο σε εκπλήξεις.

«Ritual restores nature» γράφει κάπου ο Peter Levi, στο The Art of Poetry· καημό έχω να ολοκληρώσω τον τόμο με τις ωραίες διαλέξεις του στην Οξφόρδη. Ναι, το «τυπικό, το τελετουργικό ανακαινίζει την φύση». Και βλέπω στην σελίδα 29 του βιβλίου που μαζί κουβεντιάζουμε: ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΙΟΥΝΙΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΝ, περιέχον την πρέπουσα αυτώ άπασαν ακολουθίαν. Ακολουθεί ο τυπικάρης της ποίησης κανοναρχώντας «παραμυθία σγουρόμαλλη και απύθμενη. Βαθεία».

*

Θα μπορούσα, σαν τον παλιό φιλόλογο που είχα στο Δάσος Χαϊδαρίου, να πάω από ποίημα σε ποίημα, αναλύοντας νοήματα αλλά, ταυτοχρόνως, ζορίζοντας τον χρόνο και την υπομονή σας. Ήθελα περισσότερο να κάνω μια αναγνωστική περιδιάβαση στους στίχους του ΔΚ, καταγράφοντας εντυπώσεις, μικρά προσωπικά μου ορόσημα.

Αυτό που γίνεται φανερό από την πρώτη στιγμή, είναι ότι κατέχει γερά ο ποιητής μας το «συντακτικό» της ποιητικής. Την τέχνη την ώριμη, τους κανόνες, την μετρική. Και με αυτά, σίγουρος προχωρά να φτιάξει, να οικοδομήσει, να παραμυθήσει.

Όπου, ξάφνου, φλεγόμενες πέτρες ανθίζουν και παιδιά γυρίζουν στο αιώνιο, την ώρα του κοτσυφιού. Συνομιλεί, βλέπει –θα έλεγα- τον Σάββα Παύλου. Τον ποθεί. Στο «Τραπέζι της Χαράς», αυτόν που οπλίστηκε με τον Όμηρο και την Αγία Γραφή για να δώσει αγώνες.

Κατόπιν, τρία ποιήματα για τον Γιάννη Κοντό, με τον συγκλονιστικό στίχο, «ποιος νίκησε τον θάνατο με στίχους;». Κυρίαρχο μοτίβο οι διψασμένοι πρόσφυγες. Διψασμένοι για δικαιοσύνη και γουλιές ανθρωπιάς.

Το βιβλίο όλο είναι Προδρομικό. Αναφέρομαι στον Τίμιο Πρόδρομο, τον ΑηΓιάννη της Μακρυγιαννικής κληρονομιάς, που σκεπάζει τα λόγια του ΔΚ αδιαλείπτως. Εκεί και η συνομιλία με τον Άγιο Νικόλαο Πλανά. Η παράδοση αποσταγμένη, πυρίκαυστο κυπαρίσσι λέει. Και μια τρομερή αγγελία, «Ζητείται γαλήνη».

Το «ένσαρκο κενό»

`

Η ποιητική συλλογή «Ειδωλολάτρες», της Ναταλίας Κατσού, που είναι και το τέταρτο ποιητικό της βιβλίο, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η ποίηση μπορεί να αποκτά πολιτική χροιά χωρίς αυτή να ορίζεται από κάποια στρατευμένη ιδεολογία.

Σύμφωνα με τον Μαλλαρμέ, η ποίηση είναι η γλώσσα μιας κρίσιμης κατάστασης. Στους «Ειδωλολάτρες», της Κατσού, η κρισιμότητα αυτή προκύπτει καταρχήν  από τον περιεκτικό, τραχύ – με την έννοια του ακαλλώπιστου – ουσιώδη λόγο:

η ξαγρύπνια μου παχαίνει

                                   καταβροχθίζοντας το νόημα

   είναι η ιδέα της σκέψης που με κεντρίζει

                                   κυρίως

                 υπογραμμίζοντας την ταραγμένη παρουσία μου

                                   ως ένσαρκο κενό

Ένας λόγος που συχνά έχει την επείγουσα μορφή ονείρου. Μια πραγματικότητα τοποθετημένη στον κόσμο του ύπνου, εκεί που η συμβατότητα της λογικής καταργείται και η εικονοπλασία αποκτά αυτονομία, στο χώρο μεταξύ πιθανού και απίθανου. Ένας λόγος που κινείται άλλοτε εντός του υπερρεαλιστικού σχήματος και άλλοτε ακολουθώντας το στοιχείο του παράδοξου, όπως συναντάται στο δίπολο «συνειδητό-ασυνείδητο».

Τα νύχια του πεταλίδες στα βότσαλα

                                   ξεραμένα κλαδιά ωλένη και περόνη

                                   κρατούν, περίπου, τον κορμό

                                   μη σμπαραλιάσει

                                   περήφανος, κυνικός

                                   με το πηγούνι ελαφρά μέσα στα σύννεφα

                                   κι από κει χύνονται σπόνδυλοι,

                                   μηροί και γόνατα χορταίνουν χώμα

                                   της προσμονής ή της μετάνοιας

Η Αλεξία Καλογεροπούλου ανήκει στους ποιητές της νεώτερης γενιάς και είναι δημιουργός του ιστότοπου για τα βιβλία και τις τέχνες Booksitting.gr.  Αν λάβουμε υπόψη μας και τις σπουδές της στην Ψυχολογία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, γίνεται φανερό σε ποιο βαθμό την ενδιαφέρει και την απασχολεί η ανθρώπινη επικοινωνία σε όλο το φάσμα των εκφάνσεών της.Οι Λέξεις στην άμμο (2019),η πρώτη της ολοκληρωμένη ποιητική συλλογή, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24 γράμματα έρχεται να προσδιορίσει με σαφήνεια, αυτές ακριβώς τις διαστάσεις και όψεις των πνευματικών της ανησυχιών.

Η συλλογή Λέξεις στην άμμο συνιστά ένα σώμα σαράντα οκτώ διακριτών ποιημάτων που επικοινωνούν, όμως, μεταξύ τους αισθητικά και σημασιολογικά. Τα ποιήματά της Καλογεροπούλου είναι το εκφραστικό αποτύπωμα ενός νέου ανθρώπου που ανησυχεί, αναρωτιέται, στοχάζεται, επιδιώκει να επικοινωνήσει σε έκταση και βάθος, να κατανοήσει τους νόμους της ζωής, να αντισταθεί στους Λωτοφάγους και να περάσει με ασφάλεια τις κάθε μορφής και είδους Συμπληγάδες.

«Ποια είσαι εσύ;» ρωτήθηκα

κι απάντηση δεν είχα.

Μόνο δουλειά, τι έκανα, τι κάνω κάθε μέρα,

μα ποια είμαι η ίδια μέσα μου δεν μπόρεσα να νιώσω.

[…] βαριά εκκρεμότητα που απαιτεί μια λύση». («Αναστοχασμοί», σ. 16)

«[…] για μια ακόμα νέα αρχή που μοιάζει αβέβαιη […]» (Παράθυρο, σ. 17)

«Κι ανάμεσά τους ένα ρόδο […]

άντεξε στις βροχές χωρίς να κλείσει.

Σθένος. Αυτό είναι που χρειάζεται κανείς […]». («9 Απριλίου», σ. 24).

«Τζουμέρκα – Αθήνα, αυτή ήταν όλη

που χάραξα, όλη μου η γραμμή.

Κίνησα απέκει μ’ ένα τσόλι,

μου ‘λειψε εδώ και το ψωμί.

Αρχή κακού ήταν που δεν είχα

κουκούτσι πνεύμα πραχτικό

τριχιά την έκανα την τρίχα,

της φαντασίας μου υλικό.

[…]

Αργότερα θα μ’ έχουν βάλει

με δυο σειρές στο λεξικό.

Θα με ζηλέψουν τότε οι άλλοι,

θα γίνει ντόρος και κακό.»

Το απόσπασμα προέρχεται από το ποίημα του Γιώργου Κοτζιούλα, «Αυτοβιογραφία», το οποίο ανήκει στη συλλογή «Η δεύτερη ζωή» (1938) και στη συνέχεια συμπεριλήφθηκε στον πρώτο τόμο των Απάντων του. Ο ποιητικός λόγος συνοψίζει την ολιγόχρονη, βασανισμένη ζωή του λογοτέχνη Γιώργου Κοτζιούλα (1909-1956), η οποία υπήρξε, ωστόσο, πλέρια από δημιουργία, μεστή από έργο αξιομνημόνευτο.

Το συμπυκνωμένο ποιητικό μήνυμα αναπτύσσεται μια δεκαετία αργότερα, το 1948, στο εκτενές αυτοβιογραφικό, πολύ συγκινητικό αφήγημα, «Από μικρός στα Γράμματα», που φέρει την όψιμη υπογραφή του δημιουργού, καθώς και χωροχρονικές παραμέτρους της συγγραφής (Παγκράτι, 1948), λίγα χρόνια πριν από την πρόωρη εκδημία του, το 1956. Το κείμενο αυτό δεν ευτύχησε να το δει τυπωμένο σε βιβλίο ο Γιώργος Κοτζιούλας, παρά την επιθυμία του, λόγω των χρονίως στενεμένων οικονομικών του. Έτσι, τελικά, αφού οι εκδοτικές προσπάθειες δεν ευδοκίμησαν, κατέληξε να το δημοσιεύσει σε δεκαέξι συνέχειες, στο περιοδικό Ηπειρωτική Εστία, το 1953-54. Στη συνέχεια, το έργο συμπεριλήφθηκε στον δεύτερο τόμο των Απάντων του λογοτέχνη (Δίφρος, 1957), τα οποία εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του.

Στο αυτοβιογραφικό αυτό κείμενο, ο ώριμος πια αφηγητής, με διάθεση αναστοχαστική, διατηρώντας νωπό το συναίσθημα και άδολο το βλέμμα του παιδιού, ανασύρει, από τις αποθήκες της μνήμης, τα σχολικά του βιώματα, αναπλάθει παιδικά και εφηβικά χρόνια, ανασυγκροτώντας έτσι το χρονολόγιο του μικρού αγωνιστή που κάποτε υπήρξε, την υπεράνθρωπη πάλη του με αντίξοες συνθήκες έσχατης φτώχειας για μια χούφτα γράμματα.

Στον αφηγηματικό χώρο, η επιβλητική, δεσπόζουσα όψη των ηπειρώτικων ορέων, Τζουμέρκων και Ξηροβουνίου, οριοθετεί τη μαθητική διαδρομή του Κοτζιούλα μεταξύ τριών τοπωνυμίων, συνδεόμενων με τη φοίτηση του λογοτέχνη σε αντίστοιχες σχολικές δομές:

• Πλατανούσσα (Ραψίστα). Πρόκειται για τη γενέτειρά του, ένα μικρό, ορεινό χωριό φτωχών γεωργών και κτηνοτρόφων στα Τζουμέρκα, δυτικά του ποταμού Άραχθου, όπου ο συγγραφέας ολοκλήρωσε το δημοτικό σχολείο.
• Καλέντζι, μεγαλοχώρι στα Κατσανοχώρια, κοντά στα Γιάννενα, έδρα του Σχολαρχείου, το οποίο παρακολούθησε, εν συνεχεία, με πολύ κόπο και υλικές στερήσεις, μακριά από τους δικούς του, με τη διαρκή επώδυνη νοσταλγία τους.
• Άρτα, όπου ο λογοτέχνης βρέθηκε σε ηλικία δεκατριών χρονών και εκεί διένυσε την περίοδο της γυμνασιακής ζωής του.

Έτσι, ο αφηγηματικός χρόνος του έργου, εκτεινόμενος στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, καλύπτει τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσής, (1915-1926). Στη συνέχεια ο Γιώργος Κοτζιούλας μεταβαίνει στην Αθήνα για την εγγραφή του στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ο ΣΠΑΝΙΟ ΜΕΤΑΛΛΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΛΟΖΩΗ!

Η ΝΕΑ ΣΥΛΛΟΓΗ-ΤΟΥ ΤΙΤΛΟΦΟΡΕΙΤΑΙ «Η ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΟΡΙΩΝ»

Η τελευταία ποιητικη συλλογη του Γιώργου Καλοζώη, που εκδόθηκε στις αρχες του 2019,  απο τις εκδόσεις «Φαρφουλας», τιτλοφορείται «Η πλαστικότητα των μορίων», και περιέχει, όπως διαπιστώνω, μία περιεκτικη  ποίηση, αρκετα ηλεκτρισμένη και φορτισμένη, στο έπακρον ευρηματικη και αφοριστικη, ερμητικη αλλα και θορυβώδης, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης ή ο μελετητης να μην μπορει εύκολα να την τιθασεύσει και να την υποτάξει. Για την ακρίβεια, διαπιστώνω πως δεν μπορεις να διαβάσεις αυτη την πολυπρισματικη ποίηση μονοκοπανια ή, κατα το πιο εξευγενισμένο, απνευστι, γιατι θα νιώσεις να σ’ εγκαταλείπουν μεσοστρατις οι δυνάμεις-σου ή, το χειρότερο, υπάρχει η πιθανότητα να λιποθυμήσεις, με αποτέλεσμα να ναυαγήσει η αναγνωστικη προσπάθειά-σου.

Εννοω πως η ποιητικη ενέργεια που μεταφέρει αυτη η συλλογη, αλλα και η καταιγιστικη λάμψη που εκπέμπει, είναι τέτοιας έντασης, διάρκειας και δυναμικης που δεν τ’ αντέχει η αθώα ματια-μας ή η αμάθητη πλάτη-μας, με κίνδυνο να λυγίσουμε κάτω απο το ασήκωτο βάρος-τους. Επομένως, αυτη τη δαιδαλώδη και έμφορτη απο πνευματικη λάβα ποίηση, με νύγμα υπερρεαλισμου, για να τη νιώσει και να την απολαύσει κάποιος, πρέπει να τη διαβάζει αποσπασματικα και κατα διαστήματα, αρκετα πρωί και με απώλητη ησυχία, κατα προτίμηση σε μία «παραλία πανέρημη, γεμάτη μαύρα βότσαλα», όπως θα έλεγε και ο Οδ. Ελύτης.

Κατ’ εμένα, αυτη η δουλεια του Γ. Καλοζώη (αλλα και οι αμέσως προηγούμενες) συνιστα μια ιδιαίτερη πρόταση ποιητικης γραφης που δεν μπορεις να την κατατάξεις με ευκολία ή απερίσκεπτα σε κάποια λογοτεχνικη σχολη, κατηγορία ή ομάδα. Με άλλα λόγια, δεν είναι εύκολο να διαγνώσεις και να καταγράψεις με σιγουρια τον γεννητικο κώδικα αυτης της δαιμονικης γραφης. Υπο αυτο το πρίσμα είναι μια σύνθετη και ιδιόμορφη (ποιητικα και αισθητικα) γραφη που λες και είναι κομμένη απο ένα σπάνιο μέταλλο που μόνο ο Γ. Καλοζώης το έχει στην κατοχη και διάθεσή-του! Κανένας άλλος!

Χαρακτήρισα την ποίηση του Γ. Καλοζώη «δαιδαλώδη», και έτσι πιστεύω ότι είναι! Γιατι, κρατώντας στα χέρια-μου τη συλλογη-του, αντιλήφθηκα με δέος πως ήταν ωσάν να είχα στα χέρια-μου τα εμπνευσμένα αρχιτεκτονικα σχέδια με την κάτοψη ενος πολυσύνθετου κτιριακου συγκροτήματος, που εκτεινόταν σε πέραν των 82 σελίδων! Δεν θα διστάσω, χαριτολογώντας, να παρομοιάσω αυτο το κτιριακο συγκρότημα με τον μυθικο Λαβύρινθο που κατασκεύασε στην Κνωσσο ο Βασιλιας της Κρήτης Μίνωας.

Το δαιδαλώδες, εξάλλου, που διακρίνει γενικα την ποίηση του Γ. Καλοζώη, ενισχύεται και απο το γεγονος ότι ο ποιητης δεν χρησιμοποιει σημεία στίξης στα ποιήματά-του, με επακόλουθο ο αναγνώστης να συναντα μέσα στις σελίδες του καινούργιου βιβλίου-του ποιήματα που αποτελούνται απο 140 στίχους, ίσως και περισσότερους, και σ’ αυτα να μην υπάρχει ούτε ένα κόμμα, ούτε μία άνω τελεία αλλα ούτε και μία τελεία! Αυτοι οι στίχοι, που ξεχωρίζουν για την αφύσικη και ασύλληπτη ομορφια-τους, άλλοτε είναι βατοι και ευκολονόητοι και άλλοτε τραχεις και δύσκαμπτοι, γεμάτοι γρίφους, μυστήριο και μαγεία! Μία μαγεία που τ’ ανθρώπινα μέτρα και κριτήρια παρουσιάζονται ανεπαρκη στο να την προσδιορίσουν και να την περιγράψουν.